KÜLTÜR SANAT PORTALI

21.01.2022

"İstasyon Binaları Halkındır, Altı Tarihi İstasyon Binasına Talibiz"

Kadıköy’deki tarihi istasyonların atıl ve metruk halde bırakıldığını söyleyen Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı, “Tarihi tren istasyonların kamu yararına kullanılması şartıyla Kadıköy Belediyesi’ne tahsis edilmesini istiyoruz. İstasyon binaları halkındır" dedi.

(Erhan Demirtaş)

Hızlı tren projesi kapsamında 19 Haziran 2013’te Haydarpaşa-Gebze banliyö hattı durdurulmuş, hattın yeniden açılması altı yıl sonra 2019 yılında gerçekleşmişti. Ancak tren yolu üzerinde bulunan tarihi istasyonlar yeni projeye uygun olmadığı gerekçesiyle devre dışı bırakılmıştı. Kadıköy Belediyesi, uzun zamandır atıl halde bekletilen istasyonların yeniden kamu tarafından kullanılabilmesi için çağrıda bulundu.

"İstasyon binaları halkındır! Atıl bırakılan Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı istasyonlarına komşularımızın görüşünü alarak müze, kültür ve sosyal yaşam merkezi yapmak için Kadıköylüler adına talibiz” diyen Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı, şunları söyledi:

“Kadıköy'ümüzde altı tane tren istasyonu bulunuyor. Koruma statüsünde bulunan bu tarihi binaların çoğu atıl ve metruk halde bırakılarak birilerine peşkeş çekilmeye hazırlanıyor. Biz Kadıköylüler olarak tarihi istasyonlarımızın bu şekilde yok olmasına izin veremeyiz, vermeyeceğiz! Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı... Bu istasyonlar bizim kültürel ve tarihi mirasımız. Anılarımız, ayrılıklarımız, kavuşmalarımız, sevinçlerimiz, hüzünlerimiz yani kısaca bunlar yalnızca birer bina değil, bizim geçmişimiz, bizim hafızamız. Tam da bu yüzden Kadıköy Belediyesi olarak biz, istasyon binalarına talibiz.”

“Her bölgenin istasyonunu, o bölgedeki yurttaşların da görüşlerini alarak, müze, kültür veya sosyal yaşam merkezine dönüştüreceğiz” diyen Odabaşı, “Bu amaçla Ulaştırma Bakanlığı’na yaptığımız başvurular her seferinde reddedildi. Aradan geçen zaman içerisinde istasyonlarla ilgili halkın yararına ve kullanımına yönelik hiçbir adım atılmadığı gibi bu eserler çürümeye terk edildi. Bu yüzden talebimizi daha yüksek bir sesle yineliyoruz. Kadıköylüler adına; ilçemiz sınırları içinde bulunan altı tarihi tren istasyonunun kamu yararına kullanılması şartıyla Kadıköy Belediyesi’ne tahsis edilmesini istiyoruz. İstasyon binaları halkındır” ifadelerini kullandı.

Odabaşı son olarak, “Haydarpaşa’da olduğu gibi, Söğütlüçeşme’de olduğu gibi, kentimizin hafızasını, kültürel ve tarihi mirasımızı birilerinin keyfi kararlarına mahkûm; rant hesaplarına kurban ettirmeyeceğiz. Kadıköylüler olarak tarihi istasyonlarımıza hep birlikte sahip çıkacağız” dedi.

Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı’nın sosyal medyadan üzerinden yaptığı video paylaşımına hem Kadıköylüler, hem de CHP’li ilçe belediye başkanları, hem de şair Sunay Akın destek verdi. CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu da, “İstasyon binaları halkındır! Kadıköy Belediye Başkanımız Şerdil Dara Odabaşı Kadıköy halkı adına bu binalara talip. Dayanışmayı büyütüp, destek olmak da hepimizin görevi” paylaşımını yaptı.

Haydarpaşa-Gebze arasında 27 adet gar, istasyon ve durak tesisi mevcut. Kadıköy bölgesindeki ilk istasyonlar Haydarpaşa, Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe ve Erenköy istasyonları olarak biliniyor. İstanbul 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 31.03.2004 tarih ve 6910 sayılı kararı ile Kızıltoprak, Feneryolu, Suadiye ve Bostancı İstasyonları, 13.07.2005 tarih ve 430 sayılı kararı ile Göztepe İstasyonu, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 10.11.1979 tarih ve 11609 sayılı kararı ile de Erenköy İstasyonu korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edildi.

İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğü, üç yıl önce istasyon binalarının restore edilip edilmeyeceğini, bundan sonraki aşamada ne amaçla kullanılacağını ilişkin soruya verdiği yanıtta, tarihi istasyonların hiçbirinin Marmaray projesinde kullanılmayacağını belirtmişti. Kurulun verdiği yanıtta Marmaray proje alanı içerisinde kalan söz konusu tescilli istasyon binalarının rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanarak koruma bölge kurulunun görüşüne sunulduğu ve istasyon binalarına ait restorasyon projelerinin uygun bulunduğu belirtilmişti. Kurulun ilettiği cevap yazısında Kızıltoprak, Feneryolu, Suadiye, Bostancı ve Erenköy İstasyonlarında basit-bakım ve onarım çalışmalarının yapıldığı da ifade edilmişti. Kurul, cevap metninde istasyonların kullanımına ilişkin şu yanıtı paylaşmıştı:

“Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşai ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanıma açılamaz veya kullanımları değiştirilemez.”

İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 25.01.2018 tarih ve 5133 sayılı kararı ile Göztepe İstasyonunun restorasyon projesinin uygun olduğuna karar vermişti. Tarihi istasyonlar içinden sadece Göztepe restore edildi. Diğer istasyonların bakımsız oldukları görülüyor.

Prof. Dr. Gülşen Özaydın ve Arş. Gör. Saadet Tuğçe Tezer’in “İstasyon Binalarının Kentteki Anlamı Üzerine Düşünceler” adlı çalışmasında istasyonlarla ilgili şu bilgiler yer alıyor:

“19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan Anadolu Yakası-Avrupa Yakası vapur seferleri sonrasında bir yazlık yerleşim yeri görünümünü almış olan Göztepe, 1873 yılında demiryolunun bu bölgeden geçmesi ile yaz-kış ikamet edilen bir yerleşim yeri halini alır. Bu bölge uzun bir müddet, ileri gelen devlet çalışanlarının konut edinmek için tercih ettiği bir bölge olur. Göztepe İstasyonu, güzergâhın diğer istasyonlarına göre kuzeyde konumlanır. İstasyon binasının 1915 yılında inşa edildiği biliniyor.”

Kızıltoprak

“18. yy’ın ikinci yarısına kadar bugünkü çarşı çevresindeki küçük bir bölümü kapsayan Kadıköy yerleşimi, 19. yy’da önemli kamusal yapıların inşasıyla sınırlarını Altıyol’a kadar genişletir. İstasyon binası, demiryolunun güney yakasında yolcu binası ve kuzey yakasında lojman olarak birbirine alt geçitle bağlanan iki yapıdan oluşur. TCDD 1. Bölge Müdürlüğü emlak beyannamesi kayıtlarına göre bu yapılar 1910 yılında inşa edildi.”

Feneryolu

“Feneryolu İstasyonu yolcu binası, demiryolunun güney yakasında yer alıyor. TCDD 1. Bölge Müdürlüğü emlak beyannameleri kayıtlarına göre bu istasyon1910 yılında inşa edildi. Kâgir olarak yapılan bu bina, bu hat üzerindeki diğer yolcu binalarında da görülen ‘üçlü plan’ düzeni ile yapılmış. Bu yapının farkı; ahşap süsleme öğelerinin bulunmaması ve iç dekorasyonunda neo-klasik bir üslubun benimsenmiş olması.”

Erenköy

“Erenköy Mahallesinin yerleşim olarak tarihi 14. yy’a dayanıyor. Semt, önceleri sadece yaz aylarında kullanılan bir sayfiye yeri iken demiryolu yapımından sonra yaz-kış kullanılan bir konut alanı halini alır. TCDD 1. Bölge Müdürlüğü’nün emlâk beyannameleri kayıtlarına göre Erenköy İstasyonu’nun yapım tarihi de 1910’dur. İstasyon binası; bekleme salonu, gişe ve lojman işlevlerine sahip üçlü bir kurgu ile inşa edilir.”

Suadiye

“1920’li yıllarda mısır tarlalarının bulunduğu bir yer olan Suadiye, dinamitlerle açılarak düzeltilir ve burada bulunan arsalar parsellenir. Suadiye İstasyonu, demiryolunun büyük bir “S” şeklinde kavis yaparak ulaştığı bir istasyondur ve demiryolu hattının kuzeyinde konumlanır. Demiryolu hattının inşa edildiği ilk yıllarda bu istasyon mevcut değildi. İstasyon, TCDD 1. Bölge Müdürlüğü emlâk beyannameleri kayıtlarına göre 1910 yılında yapıldı.”

Bostancı

“Demiryolu öncesinde birkaç küçük yapıdan ibaret bir yerleşim düzeni olan Bağdat Caddesi’nde, demiryolunun yapıldıktan sonra hattın her iki yanında geniş bahçeler içinde köşkler yapılmaya başlanmış, 1912-1913 yıllarında Bostancı’ya bir vapur iskelesi inşa edilmiş. Cephe özellikleri açısından ise bu yapı, güzergâh üzerindeki diğer yapılardan tümüyle farklı olup, dik çatısı ve çatı feneri ile Haydarpaşa Garı ile benzerlikler gösteriyor. Lojman Binası’nın TCDD Taşınmaz Mallar Müdürlüğünden elde edilen yapım yılı verisi, 1874 yılına işaret ediyor.”