KÜLTÜR SANAT PORTALI

Süreyya Operası

Etkinlik Takvimini Görüntüle

Kadıköy'ün 80 yıllık tarihi Süreyya Binası, 27 Ekim 2007’de Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası olarak sanat dünyasına “merhaba” dedi.

Süreyya İlmen Paşa'nın opera binası olarak tasarlayıp opera, tiyatro ve balo salonu olarak yaptırdığı ancak uzun yıllar yalnızca sinema olarak kullanılan tarihi bina, Kadıköy Belediyesi'nin 2 yıl süren titiz restorasyon çalışmasından sonra Kadıköy'ün ve Anadolu Yakası'nın birinci, Türkiye'nin ise altıncı opera binası olarak sanatseverlerle buluştu.

İstanbulluların, özellikle Kadıköylülerin anılarında yıllarca Süreyya Sineması olarak yer alan bina, Kadıköy Belediyesi'nin titiz çalışmasıyla 80 yıl aradan sonra Süreyya Operası olarak sanat hayatında yerini aldı.

Kadıköy'ün en güzel tarihi yapılarından olan Süreyya Binası'nın tarihi 80 yıl öncesine dayanıyor. Bina, Bahariye Caddesi'nin en güzel noktasında 1924 yılında Süreyya İlmen tarafından yaptırıldı.

Binanın örnek olarak gösterilmesi için Avrupa ülkelerinde bulunan ünlü tiyatro-opera binalarını gezen Süreyya İlmen adını verdiği Süreyya Sineması ve Operası'nı, fuayesini Paris'in Şanzelize (Champs Elysee) Tiyatrosu'ndan, iç bölümlerini ise Almanya tiyatrolarından örnek alarak tasarlar ve yaptırır.

6 Mart 1927 yılında, Belediye Başkanı Muhittin Bey’in açılış konuşması ve seçkin davetlilerin katıldığı törenle Süreyya Operası açılır. Açılış haberi dönemin büyük gazetelerinde yer alır.

Süreyya İlmen, opera temsillerine uygun bir bina yapmayı amaçlasa da, hatta Süreyya Opera Topluluğu ismiyle bir opera topluluğu kursa da, sahne bölümü yapılamadığı, gerekli teknik donanım, kulis, sanatçı odaları ve benzer mekanlar tamamlanamadığı için Süreyya Operası’nda hiç opera oynanamaz.

Bu nedenle bina, kültür sanat hayatımıza hep 'sinema' olarak yerleşir ve Kasım 2005 tarihine kadar da Süreyya Paşa'nın torunları tarafından Süreyya Sineması olarak işletilir. Süreyya İlmen'in girişimiyle kurulan Süreyya Opereti Topluluğu ise bina tam olarak bitirilmediği için temsillerini Beyoğlu'ndaki Fransa Tiyatrosu ile Kadıköy'deki Apollon Tiyatroları’nda sahneler.

Süreyya Binası,  dönemin koşullarında Kadıköy'e müstesna bir mimari eser olarak şehir hayatına katılır. Böylece Süreyya İlmen Paşa'nın ilk başta binayı yaparken gerçekleştirmeyi düşündüğü ‘opera’ amacı kısmen gerçekleşmiş olur. 

O zamanki adıyla Süreyya Paşa Tiyatro ve Sineması, yapısal olarak iki ana üniteden oluşuyordu. Asıl büyük bölüm, seyir salonu, yarım kalmış sahne ve girişteki altlı üstlü fuayeden oluşan  tiyatro fonksiyonlarını cevaplayan mekanlardır. Fuayelerden iki taraflı merdivenlerle çıkılan binanın ön cephesinin üst kısmını boydan boya kaplayan büyük toplantı salonu ise binanın ikinci ünitesini oluşturan mekandır. Binanın bütünü, devrinin Avrupa'daki mimarlık dekorasyon anlayışını yansıtır. Cephesi ve iç mekanlar figürlü rölyeflerle, tavanlar ise freskler ve yaldızlı kartonpiyerlerle bezenmiştir.

1927 yılından 1950’ye kadar sinema olarak kullanılan bina, 1950 yılında Süreyya İlmen Paşa'nın ölümünün ardından, kültür hizmetlerinde kullanılmak şartıyla Darüşşafaka Cemiyeti'ne verilir.

Son dönemlerde bakımsız ve harap bir durumda bulunan Süreyya Binası'nın yeniden doğuş yolculuğunu İzmir'deki Elhamra Sineması'nın İzmir Operası'na dönüştürülmesinde önemli rol oynayan Dr. Murat Katoğlu ve mimar Ersen Gürsel başlatır. Katoğlu ve Gürsel'in önerisiyle Kadıköy'de işlenmeyi bekleyen bir mücevher olan Süreyya Binası yeniden gündeme gelir. Ardından Kadıköy Belediye Başkanı Selami Öztürk, binayı elinde bulunduran Darüşşafaka Cemiyeti ile irtibata geçer. Darüşşafaka yetkililerinin olumlu yaklaşımıyla bina 49 yıllığına Kadıköy Belediyesi’ne kiralanır. Böylece Süreyya Sineması’nın, Süreyya Paşa'nın amacına, ideallerine ve hatırasına uygun biçimde opera binasına dönüştürülmesi için çalışmalar başlar. Önce mekanik ve statik konular ele alınır. Deprem ve yangına karşı takviye  önlemler gerçekleştirilir. Opera temsilleri için gerekli olan mekanlar düzenlenerek, orkestra çukuru genişletilir. Sahne donanımı, aydınlatma, ışık sistemi ve ses düzeni yapılır. Bütün dekoratif unsurlar elden geçirilerek temizlenir. Tavan freskleriyle duvarlardaki pano resimler, uzmanlar tarafından titizlikle ve usulünce onarılır. Yapının cephesinde ve sahne portal çerçevesinde yer alan heykeltıraş İhsan Özsoy'a ait kabartma heykeller olduğu gibi korunarak temizlenir. Koltuklar, halılar ve avizeler özel olarak yapılır. Bina, mimar Cafer Bozkurt tarafından hazırlanan röleve ve restorasyon projesine göre onarılıp yenilenir. Binanın mevcut olan bütün yapısal unsurları korunur ve sağlıklaştırmayla yenilenir. Tahrip olmuş dekoratif parçalar ise tespit edilen örneklerine göre tamamlanır. İç ve dış cepheler aynen korunup sahne sanatları icrası için zorunlu bölümler olan kulis, sanatçı odaları, teknik odalar asli yapıyı bozmadan zemin altına yerleştirilir. Yapıda bulunmayan havalandırma sistemi de eski esere zarar vermeden kurulur. Süreyya'nın muhteşem salonu için yeni koltuk ve halılar tasarlanır. Bütün avize ve aydınlatmalar Süreyya için özel olarak tasarlanıp üretilir. Muğla Yatağan'dan beyaz mermerler getirilerek dış merdivenleri yenilenir ve tarihi Süreyya Binası, Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası olarak 27 Ekim 2007'de kapılarını bir kez daha sanata, sanatçıya ve sanatseverlere açar.

Böylelikle Kadıköy Belediyesi, Süreyya İlmen'in 'Kadıköy'de opera' hayalini 80 yıl aradan sonra gerçekleştirmiş olur.