KÜLTÜR SANAT PORTALI

Hasanpaşa’da bir sirk var!

Kadıköy Hasanpaşa’daki "Çadır", içinde hayvanların olmadığı, dans, fiziksel tiyatro ve akrobasiye dayalı çağdaş bir sirk...

(Gökçe Uygun)

Kadıköy'ün kıyı mahallelerinden Hasanpaşa’da bir sirk olduğunu biliyor muydunuz? Sirk dediysek, hayvanların çalıştırıldığı geleneksel bir sirkten bahsetmiyoruz. Burası ‘yeni nesil’ sirk akımından.

Mekanın adı Çadır Sirk Stüdyosu. Kendilerini, "Çağdaş sirk alanında yaptığımız işi yeniden tanımlama, nasıl yaptığımızı tartışma, neden yaptığımız sorusuna cevaplar bulma ve bu süreçte bize yardımcı olacak karmaşık ve farklı araçları geliştirip üretme ihtiyacı ile kurulduk" diye tarifliyorlar.

Onları daha yakından tanımak ve tanıtmak için Abdulhalim Memduh Sokak numara 16/A’daki mekanın yolunu tuttuk. Bizi Okan Kuzer, Zeynep Kuyumcu ve Irmak Kuyumcu karşıladı. Onlar ekipten sadece birkaç kişi, zira burası kolektif bir yapı.

Okan Kuzer, "Mesela ben imza yetkilisiyim. Ama aslında buranın bir insanıyım. Jongörlük ve ateş gösterileri, tahta bacakla uğraşıyorum. Yani burada performans sergileyen kişilerden biriyim. Yeri gelince ışığı, sesi de yapıyorum. Zaten bir kişinin bir şey olmasıyla ilerleyecek bir yapı değil, herkes birden fazla şey olmak zorunda. Zaten sirkin yapısı da böyledir’’ diye anlatıyor.

Zeynep Kuyumcu da poi ve jonglörlükle ilgileniyor, akrobatlık yapıyor, mekandaki trapez çalışmalarını yürütüyor. Kızkardeşi Irmak Kuyumcu ise hem jonglörlük hem performanslardaki kostümlerin tasarımlarını yapıyor.

Burası hayvansız, çağdaş bir sirk.

Peki çağdaş sirk ne demek? 'Çadır' niye kendini böyle tanımlıyor?...

Anlatıyorlar; "Türkiye’de sirk geleneğinin 100 senelik geçmişi var. Modern sirk anlayışı son 20 yıldır üniversite kulüpleriyle birlikte yaygınlaşmaya başladı. Sirk, sadece sirk sanatçısının yaptığı veya yapabildiği bir şey olma tekelinden çıkıp, herkesin yapabileceği bir şeye dönüştü, tıpkı paten kaymak gibi."

Anlattıklarına göre Çadır, illaki klasik sirkin tekniklerinden besleniyor ama bu performansı 'başka bir şekilde' sunmaya gayret ediyorlar. Yani sirklerde görmeye alışkın olduğumuz gibi komik bir sunucu gelip ‘"Ta ta ta! Şimdi gösterimiz başlıyoooor!" demiyor. "Klasik sirkten aşırı büyülenmiyoruz. Gösteriyi, seyirciye o şekilde sunmanın dünyayı daha iyi bir yer yaptığına inanmıyoruz" diyorlar. Tam bu noktada "Yani bu sirkte hayvan da yok değil mi?" diye soruyorum, emin olmak için. "Hayvan yok, hayvan gibi çalışan insanlar var!" diye gülerek yanıtlıyorlar.

İnsan bedeninin kapasitesinin sınırlarını keşfetme merakı var sirkte. "Bunu hikaye anlatmada nasıl kullanırız?" sorusunun peşine düşen Çadır performans sanatçıları, "Çağdaş sirkin derdi bu. Korku, dehşet ve hayranlık dışında, geleneksel sirkte olan akrobatik hareketleri yaparken bunu nasıl bir hikaye aktarımı ile yapabiliriz diye kafa yoruyoruz. Tamam 5 topu aynı anda çevirebilirim ama bunun hikayesi ne? İnsanüstü bir alanda size gösteri sunan performansçı değil, sizden bizden biriyiz hissi uyandırmak" diyorlar.

Yaz aylarında ekibin kendi antreman ve provalarını yaptıkları bir mekan olarak kullanılan Çadır Sirk Atölyesi’nde, Ekim-Mayıs arasında yetişkin ve çocuklar için dersler oluyor. Havada akrobasi, trapez, tek teker, hula hoop (çember), poi (ateş çevirme) gibi toplam 8 alanda kurslar veriliyor. Ayda 1-2 kere de yurtdışından gelen sirk sanatçıları özel atölyeler düzenliyorlar. Her yıl 1-2 defa ücretsiz bir tanıtım günü oluyor. Katılımcılar mekandaki tüm oyuncakları deneme fırsatı buluyor. Çadır’ın sanatçıları bu konunun duyulması ve yaygınlaştırılması niyetinde. O nedenle zaman zaman çocuklara ve velilerine ücretsiz sirk eğitimleri veriyorlar.

Peki insanların sirk sanatına katılımcı olarak ilgisi nasıl? Kuzer ile Kuyumcu kardeşler yanıtlıyor:

"Başta utana sıkına gelip, acaba ben de yapabilir miyim diyenler oluyor. Bu işi denemek havuza bombalama atlamak gibi. Gelin bakın deneyin. Olmazsa en fazla o çok değerli 5 dakikanızı harcamış olursunuz. Sirkin toplumsal hayata nanik yapan bir tarafı da var. Evet ben tüm günümü sizin çok boş bulduğunuz bir şeyi yapmaya harcıyorum. Bu, emeğin her şeyin üstünde olduğunun ispatı…’’

Onlara göre fiziksel bir yetersizliği olmayan herkes yapabilir. Önemli olan yetenek değil vakit ayırmak. Sirk herhangi bir malzeme ile ileri seviyede oyun oynama alanı olduğu için malzemenizi siz seçip, kimsenin yapmadığı bir şeyi de deneyebilirsiniz. Örneğin boynunuzdaki kolye ile bir performans sergileyebilirsiniz. Hepsi sizin isteğinize, verdiğiniz emeğe ve hayal gücünüze bağlı…

Yoga stüdyoları ve tiyatrolarıyla Kadıköy’ün popülerliği başlayan semtlerinden Hasanpaşa, Çadır için iyi bir tercih olmuş. Zira hem lokasyonu iyi, hem yüksek tavanlı kolonsuz bir bina bulabilmişler. İlk açıldıklarında buraya gelmeye çekinen, kendilerine mesafeli olan komşular artık camlardan seslenip etkinliklere bileti nereden alacaklarını sorar hale gelmişler. Ekip, mahallenin ekonomik yönden dezavantajlı çocuklarına, normalde ücretli olan dersleri ücretsiz veriyor.